Wat is PICS?

Ongeveer een derde van de patiënten die zijn opgenomen op een intensive care (IC) ervaart tot jaren na het ontslag klachten als spierzwakte, verminderde loopcapaciteit, vermoeidheid, verminderde concentratie, geheugenproblemen, ondervoeding, slaap- en stemmingsstoornissen. Vanaf 2012 heeft dit gecombineerd optreden van lichamelijke, cognitieve en psychische klachten en een verminderde kwaliteit van leven na het verblijf op een IC een naam: het Post Intensive Care Syndroom (PICS).  De impact van het PICS blijft vaak niet beperkt tot de patiënt; het kan ook invloed hebben op de mentale status van de directe familie. Dit wordt PICS-Family (PICS-F) genoemd.

Behandeling van PICS

Ongeveer 80% van de PICS-patiënten gaat na de ziekenhuisopname naar een fysiotherapeut in de eerstelijnszorg. Het blijkt dat de fysiotherapeut en huisarts vaak de enige zorgprofessionals zijn in de eerstelijnszorg die bij het herstel van deze patiënten zijn betrokken. Zowel patiënten als zorgprofessionals geven een aantal knelpunten aan, zoals het gebrek aan transmurale continuïteit van zorg, afstemming van multidisciplinaire activiteiten, een ondersteunende behandelrichtlijn en specifieke kennis op gebieden van pathologie, behandeling en prognose. Patiënten geven aan dat zij ondersteuning missen bij het hervatten van hun werkzaamheden, en dat de (para)medische behandeling niet goed aansluit bij wat zij op dat moment belangrijk vinden.

Het REACH-project

Om dit te verbeteren is in Amsterdam het REACH-project (REhabilitation After Critical illness and Hospital discharge) gestart. Binnen REACH is door een Community of Practice, bestaande uit professionals (fysiotherapeuten, ergotherapeuten, diëtisten) ervaringsdeskundigen en onderzoekers, een transmuraal revalidatieprogramma ontwikkeld. Bijzonder in dit project is de integratie van het concept ‘positieve gezondheid’.

Herkenning

Binnen het REACH netwerk is vastgesteld dat bij de patiënt die >48 uur beademd op de IC heeft gelegen het wenselijk is dat er een diëtist wordt betrokken bij de behandeling. De fysiotherapeut is ook betrokken.  De verantwoordelijkheid voor het betrekken van de fysiotherapeut en diëtist ligt bij de hoofdbehandelaar. Dit kan protocollair geregeld worden.

Diagnostiek

Sociale factoren

• Financiële mogelijkheden
• Werk
• Opleidingsniveau
• Activiteiten / interesses
• Mate van participatie in maatschappij
• Woon- en gezinssituatie
• Sociaal netwerk
• Kinderen
• Mantelzorg
• Transportmogelijkheden
• Eenzaamheid
• Barrières

Behandeling

Diëtist verpleegafdeling

Bij patiënten die twee of meer dagen kunstmatig zijn beademd op de IC  wordt de diëtist van de verpleegafdeling betrokken bij de behandeling. De overdracht wordt verzorgd door de IC diëtist. In de praktijk zal dit neerkomen op het attenderen van de collega dat de betreffende patiënt is overgeplaatst naar de verpleegafdeling.

Diagnostiek

• Zie het diagnostisch schema voedingstoestand
• Aanbeveling: Positieve Gezondheid betrekken in de behandeling

De metingen die de diëtist klinisch uitvoert zijn:

• Gewicht, lengte (BMI) (elk consult meten)
• BIA-meting (VVMI)
• Knijpkracht
• % inname van behoefte
• Ziektestatus (CRP, albumine, diagnose, prognose)
• (mogelijke) verliezen

Deze metingen worden bij het intake consult uitgevoerd. Als de situatie van de patiënt veranderd worden de metingen herhaald.

Behandeldoelen

• Stimuleren van de optimale combinatie van voeding en beweging
• De overige behandeldoelen variëren per patiënt

Evaluatie behandeling

• De inname
• Gewicht en gewichtsverloop
• Functionaliteit en lichaamssamenstelling
• Ziekteverloop
• Aan voeding gerelateerde klachten
• Barrières
• Mate waarin individuele behandeldoelen van de patiënt zijn behaald

Zo nodig behandeling bijstellen

Overdracht

Alle ondervoede PICS-patiënten (volgens diagnose diëtist) worden poliklinisch vervolgd door de diëtist van het ziekenhuis of overgedragen naar de eerstelijns diëtist.

De overdracht

De overdracht bestaat uit een mondelinge (telefonische) overdracht en wordt vervolgens vervolgd door een papieren/digitale overdracht.

Een voorbeeld van de papieren/digitale overdracht is te vinden in de toolkit transmurale overdracht van de Stuurgroep Ondervoeding.

Multidisciplinaire samenwerking

Voor een effectieve en optimale behandeling is de samenwerking tussen de fysiotherapeut en diëtist noodzakelijk. Het gezamenlijk opstellen en evalueren van de doelen is van essentieel belang.

In de eerstelijnszorg kan de fysiotherapeut, ergotherapeut en (huis)arts met SNAQ65+ screenen of er sprake is van (risico op) ondervoeding.

De diëtist geeft de BMI, lichaamssamenstelling (VVMI), knijpkracht en % inname van behoefte door naar de fysiotherapeut.

Om op een veilige manier te communiceren tussen zorgverleners kan gebruik gemaakt worden van de ‘Siilo’ app of andere online tools.

Webinar PICS en COVID-19

In juni 2020 organiseerden de NVD Academy, Nutricia en Friesland Campina het webinar ‘Revalidatie en herstel na COVID-19‘.  Prof. dr. ir. Peter Weijs hield een presentatie over voeding en  beweging bij herstel. Dr. Daniëla Dettling-Ihnenfeld vertelde meer over de lange termijn gevolgen van een IC-opname: Het Post-Intensive Care Syndroom (PICS).